Śniąc na scenie

19-07-2021

„Jesteśmy z tego samego materiału, co nasze sny” – pisał William Szekspir. Jeśli się nie mylił, każdy z nas składać się musi z tysiąca trudnych do połączenia wątków, uczuć, myśli, pożądań, pragnień i wyobrażeń. Komu bowiem nie zdarzyło się śnić o czymś, o czym się filozofom nie śniło? I można nad snami przejść obojętnie, można je też interpretować i przywiązywać do nich sporą wagę. I można na ich podstawie stworzyć spektakl. A dokładniej, to śnić na scenie. Bo właśnie snem jest „IV RP Snów” w reżyserii Dawida Żakowskiego, choreografia zaprezentowana 12 lipca 2021 r. w Centrum Teatru i Tańca w Warszawie w ramach 17. edycji Międzynarodowego Festiwalu Tańca Zawirowania.

Zaczyna się od snów. Czytanych z offu, trochę niewyraźnych, tak jak same sny. Bohaterowie  ubrani w kombinezony wyglądają jak aktorzy grający nierzeczywiste postaci, na których nałożony zostanie w postprodukcji komputerowo wygenerowany obraz. Nieustannie czytane historie snów zmieniają się. Pojawia się w nich wiele motywów makabrycznych – zabójstw, gwałtów, rozczłonkowywania ciał. Płyną słowa, a za nimi kolejne obrazy sceniczne i ruchy aktorów. Tempo szybko się zmienia – jeden sen pulsuje czerwonym światłem i ostrą muzyką, kolejny rozluźnia ciała aktorów i pozwala im zanurzyć się miękko w bezpieczne marzenie senne.

Sam pomysł twórców, aby pochylić się nad tematyką snów wziął się przede wszystkim z nowej sytuacji, w której przyszło nam żyć – z rzeczywistości lockdownów, zarazy i niepewności. Opierając się na jungowskich założeniach, według których w czasie snu umysł świadomy spotyka się z nieświadomością, autorzy chcieli zgłębić to, jak nasza podświadomość odbiera zmiany wywołane pandemią. Być może właśnie w niej możemy znaleźć odpowiedzi na wiele pytań dotyczących tego, jak dalej powinniśmy – jako społeczeństwo – funkcjonować.

Inspirację dla twórców stanowiła książka Charlotte Beradt „Trzecia Rzesza Snów“. Autorka badała jak w czasach przedwojennych w Niemczech zmieniały się sny ludzi (badanie obejmowało lata 1933–1939). Aby zrealizować swój pomysł zbadania snów twórcy założyli grupę na Facebooku, w której każdy mógł podzielić się swoim snem. A wybrane z nich opowieści możemy usłyszeć i zobaczyć na scenie. Jak jednak pisałem już na początku – ten spektakl to nie opis snów, ani ich interpretacja. To sen sam w sobie.

I tak jak w czasie snów przestaje mieć znaczenie czas, przestrzeń, związek przyczynowo-skutkowy, tak samo w tym spektaklu działania następują po sobie wyrywkowo, gwałtownie, bez oglądania się na wcześniejszą sekwencję. Nie ma więc sensu podczas oglądania propozycji Dawida Żakowskiego silić się na interpretacje lub starać się zrozumieć ukryte założenia koncepcyjne – trzeba po prostu wejść w proponowany nam świat i śnić, razem z twórcami.

Należy jednak zadać sobie szczere pytanie – i co dalej? Bo choć pomysł twórców był bardzo ciekawy, wykonanie bardzo dobre, to jednak z czym, jako widz, powinienem opuścić salę? Z kłębkiem sennych historii, które i tak co noc przelatują każdemu z nas przez umysł? Trudno powiedzieć czy pandemia zmieniła nasze sny, nie dostajemy przecież żadnej informacji jak było wcześniej, nie mamy więc punktu odniesienia. Pozostaje więc poczucie pustki – bo ze sceny nie padło nic, z czym musiałbym się skonfrontować, żadne pytanie ani żadna odpowiedź. Spektakl zresztą nie kończy się. Nie ma braw, aktorzy wychodzą poza scenę i w innym pomieszczeniu kładą się na podłogę, jakby zasypiali. To widz musi zdecydować kiedy skończy swój sen. Ja wyszedłem z niego szybko, wprost w szalejącą nad Warszawą burzę. A może i ona była tylko wytworem mojej podświadomości, która w symboliczny sposób chce mi powiedzieć o tym, co czeka Rzeczpospolitą w najbliższym czasie?

Rafał Bilicki, Brygada Tańca 2021

Recenzja napisana w ramach projektu Brygada Tańca, organizowanego przez Centrum Teatru i Tańca z partnerstwem Strony Tańca.

„IV RP Snów” Stowarzyszenie Sztuka Nowa, reżyseria: Dawid Żakowski, choreografia: Wojciech Grudziński, performerzy: Ewelina Sobieraj, Borys Jaźnicki, Michał Tokarski, muzyka: Kasai, pokaz w ramach 17. Międzynarodowego Festiwalu Tańca Zawirowania, Centrum Teatru i Tańca w Warszawie, pokaz: 12.07.2021

Wszystkie recenzje z projektu Brygada Tańca można przeczytać pod linkiem: http://www.stronatanca.pl/brygada-tanca